Oedeem is een ander woord voor zwelling of vochtophoping in het lichaam. Het kan overal in het lichaam optreden, maar we zien het vaak in de enkels of benen. Oedeem kan pijnlijk zijn en je beperken in je bewegingsvrijheid. In deze blog vertellen wij meer over oedeem, de mogelijke oorzaken en wat je zelf kunt doen om het te verminderen als je last hebt van oedeem in één of beide benen.
Wat is oedeem?
Het menselijk lichaam bestaat voor ongeveer 70% uit vocht, dat door heel het lichaam zit. Dit vocht is belangrijk voor afvoer van afvalstoffen, transport van voedingsstoffen en voor de opbouw van cellen en zuurstof. Overtollig vocht wordt normaal gesproken afgevoerd via de aderen. Loopt deze afvoer niet goed, dan kan er een vochtophoping ofwel oedeem ontstaan. Vochtophoping of oedeem kan optreden in een of beide benen, in de voeten, enkels, of knieën, maar ook in andere delen van ons lichaam, zoals de buik of longen, het gezicht en de handen.
Wat zijn de oorzaken van oedeem?
Op het moment dat de aderen het bloed niet goed afvoeren naar het hart, kan er oedeem ontstaan. Dat kan komen door verschillende onderliggende aandoeningen of afwijkingen, die vaak ook samen voorkomen. We maken onderscheid tussen snel optredend oedeem en oedeem dat zich geleidelijk ontwikkelt. Afhankelijk daarvan en waar in het lichaam oedeem is ontstaan zal er een specifieke oorzaak aangewezen kunnen worden.
N.B. Als oedeem zeer plotseling ontstaat, moet je altijd direct een huisarts raadplegen. Er kan namelijk sprake zijn van een levensbedreigende situatie, zoals trombose, nierfalen, of hartfalen. Oudere mensen en mensen met een hartaandoening of leveraandoening moeten extra oppassen voor een toename van vochtopstapeling in de benen. Zeker als je sneller kortademig bent en sneller vermoeid en/of je ervaart een snelle gewichtstoename, dan is het aan te raden om meteen contact op te nemen met de huisarts.
Mogelijke oorzaken van oedeem in de benen:
- De meest voorkomende oorzaak van oedeem zijn spataders. Door de slecht werkende kleppen in de beenaders verloopt de afvoer van het bloed uit de benen naar het hart niet zoals het zou moeten. Dit kan leiden tot oedeem in één of beide benen.
- Zwaarlijvigheid
- Bepaalde medicijnen, zoals tegen hoge bloeddruk, diabetes, ontstekingsremmers of corticoïden, kunnen als bijwerking oedeem veroorzaken.
- Compartimentssyndroom. Dit is een pijnlijke aandoening van het spierkapsel aan de voorzijde van het onderbeen, waarbij spierzwelling optreedt. Daardoor wordt de ruimte binnen het spierkapsel te klein en dat zorgt ervoor dat de bloedvaten bekneld raken. Met als gevolg een ophoping van vocht in de lymfevaten van het onderbeen. Dit kan door intensief sporten ontstaan, maar ook door een ongeval, beenbreuk, ontsteking of operatie.
- Menstruatie. In de dagen voor de menstruatie kunnen vrouwen last krijgen van vochtophoping die al dan niet gepaard gaat met gewichtstoename.
- Beschadiging of blokkade van lymfevaten (lymfoedeem). Dit kan een aangeboren afwijking zijn, maar lymfoedeem kan ook ontstaan na een infectie, bij kanker, na een ingreep of na bestraling.
- Zwangerschap en zwangerschapsvergiftiging.
- Tumor in de onderbuik (prostaatkanker, nierkanker, eierstokkanker, lymfoom) die drukt op de bloedvaten.
We kennen ook idiopathisch oedeem, dat is oedeem zonder aanwijsbare oorzaak. Dit komt vaak voor bij vrouwen tussen de 20 en 30 jaar. Het zit meestal in de benen maar kan ook over het hele lichaam voorkomen, met name in het gezicht en de handen. Er is meestal ook sprake van een kilo of meer gewichtstoename gedurende de dag.
Hoe herken je oedeem?
Let op de volgende symptomen:
- Last van zwelling in de enkels, voeten, benen of armen
- Als je drukt op de zwelling, blijft er een putje achter in je huid
- Gespannen gevoel op de plek van de zwelling
- Pijn tijdens het lopen
- Sneller vermoeid
- Kortademigheid bij inspanning of bij plat liggen (‘s nachts)
- Binnen een paar dagen één of twee kilogram aankomen
Hoe kun je oedeem voorkomen of verminderen?
- Heb je spataders, dan is het vooral belangrijk om in beweging te blijven en langdurig zitten of staan te vermijden. Door te bewegen zorg je voor een goede doorbloeding en zet je de interne spierpomp van je kuiten aan het werk. Een goede oefening voor de pompfunctie van je kuiten is om 15x achter elkaar, afwisselend op je tenen en hielen te gaan staan.
- Drink voldoende water (1,5 liter per dag)
- Vermijd zout eten
- Vermager bij overgewicht
- Draag geen knellende kousen of schoenen
- Stop met roken
- Gebruik steunkousen, die je ‘s morgens direct na het opstaan aantrekt.
Kan fysiotherapie helpen bij oedeem?
Het antwoord op die vraag is ja! Oedeemfysiotherapie stimuleert de afvoer van vocht door middel van onder andere oefentherapie en massagetechnieken. Oedeemfysiotherapie wordt ook wel lymfetherapie of lymfdrainage genoemd. Het is een speciaal soort fysiotherapie en wordt regelmatig ingezet na behandeling van kanker of bij problemen met spataderen.
Heb je last van oedeem en ben je op zoek naar hulp? Wij helpen je graag verder!
Heb je last van oedeem in één of beiden benen of ergens anders in je lichaam en wil je meer informatie over hoe fysiotherapie jou kan helpen? Neem dan contact op met ADFYS Montfoort en wij vertellen je meer over de specifieke behandelmogelijkheden. Je kunt ook bellen naar 0348 - 476 840 of een e-mail sturen naar eveline.frishert@adfys-montfoort.nl.