Fysiotherapie bij kanker
Anneloes van Leijen heeft een aanvullende opleiding gedaan voor het begeleiden van mensen met kanker.
Zij richt zich als fysiotherapeut specifiek op de klachten bij kankerpatiënten. Deze problemen kunnen het gevolg zijn van de aandoening zelf of van de medische behandeling. Denk hierbij onder andere aan spanningsklachten, pijn, fibrose, huidveranderingen, contracturen, verminderde mobiliteit, verstoorde lichaamsbeleving, verminderde spierkracht, conditieverlies, spanning, ademhalingsproblemen en vermoeidheid.
HIerdoor kunnen er problemen ontstaan in het uitvoeren van dagelijkse activiteiten, werk en/of hobby’s.
De doelen van de therapie liggen bij het herwinnen van de verloren of verminderde kwaliteit van leven of het handhaven ervan.
Vaak is oedeemtherapie een goede therapie om herstel te ondersteunen.
ADFYS is aangesloten bij specialistisch netwerk OncoNet.
Oncolgiefysiotherapeut
Een oncologiefysiotherapeut is speciaal opgeleid om patiënten met kanker te behandelen voor de gevolgen van hun behandeling. Chemotherapie, bestraling en een operatie zijn zware ingrepen die allerlei bijkomende klachten kunnen veroorzaken. Die klachten zijn vaak goed te behandelen, zodat een patiënt met kanker zich tijdens het genezingsproces beter voelt en minder pijn heeft.
De gespecialiseerde oncologiefysiotherapeut richt zich op twee dingen:
De behandeling van klachten die het dagelijks functioneren en bewegen belemmeren zoals bewegingsbeperking, spanningsklachten, stijfheid en pijn. De oncologiefysiotherapeut begrijpt en kent deze klachten en weet precies wat hij hier in het geval van een patiënt met kanker aan moet doen.
Verbeteren van de spierkracht en conditie. Iemand met voldoende spierkracht en een goede conditie voelt zich in het algemeen beter en is ook beter in staat om een ingrijpende behandeling te ondergaan. De oncologiefysiotherapeut kent de omstandigheden en mogelijkheden van een patiënt met kanker en helpt hem met een goed bewegingsprogramma dat past bij zijn specifieke situatie.
Bewegen bij kanker
Veel mensen met kanker vragen zich af in hoeverre ze zich tijdens of na de behandeling van kanker intensief lichamelijk mogen inspannen. Door regelmatig te bewegen blijft de conditie beter behouden. Hoe beter je conditie, hoe beter je hormoon- en chemotherapie kunt verdragen. Bovendien vermindert de kans op ernstige vermoeidheid.
Om beter te begrijpen waarom het zinvol is om tijdens en na de behandeling van kanker te trainen, is het goed om te kijken wat bewegen met het lichaam doet.
Krachttraining
Zoals het woord ‘krachttraining’ al zegt, werk je hier specifiek aan meer kracht. Je spieren worden er sterker door. Naast een krachttoename wordt ook de doorbloeding van de spieren gestimuleerd waardoor deze soepeler worden. Tevens wordt de botaanmaak gestimuleerd, wat belangrijk is in het geval van hormoontherapie. De behandeling van kanker, met name chemotherapie, kan invloed hebben op de spiercellen. Je kunt je hierdoor stijver en minder sterk voelen. Het is daarom van groot belang om de spierkracht zo goed mogelijk te onderhouden en te verbeteren.
Uithoudingsvermogen
Het uithoudingsvermogen train je om een activiteit langer vol te kunnen houden. Hierbij zet je onder andere je hart en longen aan het werk. Je gaat dieper ademhalen waardoor je longen meer zuurstof kunnen opnemen. Je hartslag zal omhoog gaan om krachtiger en sneller bloed rond te pompen om zo deze zuurstof af te leveren in de spieren. Je traint je hart dus om efficiënter te pompen. Hierdoor kan je bloeddruk omlaag gaan, zodat de bloedvaten minder belast worden.
Wat nog meer?
Een bijkomend voordeel is dat je door bewegen stofjes aanmaakt waardoor je je beter kunt gaan voelen. Deze zogenoemde endorfines verminderen pijn, zorgen voor meer energie en verminderen angstgevoelens.
Door het bewegen kun je je grenzen beter leren kennen en de bewustwording van je lichaam verhogen. Belangrijk zijn ook de psychische aspecten van bewegen. Het geeft zelfvertrouwen en doet de angst voor inspanning verdwijnen.
Na de behandeling met chemotherapie en/of bestraling ervaren veel mensen extreme vermoeidheidsklachten. Je kunt je ontzettend moe voelen op onverwachte momenten en zonder aanwijsbare redenen. Ondanks deze vermoeidheid is het wel belangrijk om actief te zijn en in beweging te blijven. Wanneer je niets zou doen wordt je lichaam qua kracht en uithoudingsvermogen steeds zwakker en kun je je nog vermoeider gaan voelen. Een vicieuze cirkel. Door lichamelijk actief te blijven onderhoud (en uiteindelijk verbeter) je zo goed mogelijk je kracht en uithoudingsvermogen. Natuurlijk kijkt de oncologiefysiotherapeut samen met jou, wat voor jou haalbaar is. Iedereen beweegt op zijn of haar eigen niveau.
Zelf meer bewegen?
Ook zonder de begeleiding van een fysiotherapeut kun je ervoor zorgen dat je meer beweegt. Denk eens aan boodschappen doen op de fiets, in plaats van met de auto. Neem een keer de trap in plaats van de lift. Of loop met mooi weer een rondje door het park. Een half uur (verspreid over de dag) bewegen bovenop de dagelijkse bezigheden stimuleert de gezondheid en conditie.
Oedeemfysiotherapeut
De oedeemfysiotherapeut is gespecialiseerd in het behandelen van patiënten met oedeem. Oedeem is een abnormale ophoping van vocht. Dit kan ontstaan door verschillende oorzaken en aandoeningen waarbij het lymfestelsel beschadigd raakt of niet goed werkt. Een bekende oorzaak is de behandeling van kanker door middel van een operatie waarbij lymfeklieren worden verwijderd of bestraald. Door de zwelling van de weefsels kan er pijn, een vermoeid gevoel en bewegingsbeperking ontstaan in het lichaamsdeel. De oedeemfysiotherapeut heeft kennis en vaardigheden om verschillende soorten oedeem, de ernst ervan, eventuele huidveranderingen en bijkomende klachten te onderzoeken en te behandelen.
Tijdens behandelingen wordt, afhankelijk van het type oedeem, compressietherapie toegepast in combinatie met oefentherapie en manuele lymfedrainage. Daarnaast is er aandacht voor huidverzorging, littekenbehandeling, materialen en adviezen waarmee je kunt leren om zelf controle over de klachten te houden na afloop van de behandelperiode. De oedeemfysiotherapeut heeft hierbij aandacht voor de effecten die het oedeem op je functioneren heeft en begeleidt je in training en een gezonde leefstijl.
Anatomie
Het lymfsysteem loopt door het hele lichaam, voert onder andere afvalstoffen en eiwitten af en heeft een afweerfunctie. Het systeem bestaat uit lymfbanen die het vocht transporteren en uit lymfklieren die een zuiverende werking hebben. Als het lymfvocht gezuiverd is, komt het in het halsgebied weer terug in de bloedbaan. Met name in de oksels, liezen, buik en in de hals zitten veel lymfknopen.
Hoe kun je lymfoedeem herkennen?
Lymfoedeem begint meestal met een toename van spanning op de huid, het lichaamsdeel voelt zwaarder aan. Daarna zal er ook een toename van de omvang plaatsvinden. Dit hoeft niet altijd pijnlijk te zijn, maar het zal je wel hinderen in je dagelijkse bezigheden.
Wat te doen bij lymfoedeem?
Lymfoedeem gaat niet vanzelf over. Als je denkt dat er bij jou lymfoedeem ontstaat, neem dan direct contact op met de huisarts of meld het aan de oncologie- of oedeemfysiotherapeut. In overleg besluit deze of er verder onderzoek en/of behandeling gewenst is. De oedeemfysiotherapeut behandelt niet alleen het lymfoedeem adequaat, maar is tevens een deskundige op het gebied van bewegen en houding.
Behandelmogelijkheden
De behandeling door een oedeemfysiotherapeut kan bestaan uit:
Compressietherapie
Om de afname in omvang zo snel mogelijk te realiseren, zal er in de meeste gevallen gebandageerd worden. Deze bandages zijn een belangrijk onderdeel van de therapie. Als het overschot aan vocht weg is, zal er een therapeutisch elastische kous worden aangemeten om het effect van de therapie te behouden.
Manuele lymfdrainage
Dit is een massagetechniek gericht op stimulering van de afvoer van lymfvocht en op het bevorderen van de functie van niet-aangedane lymfvaten c.q. klieren.
Oefentherapie
In veel gevallen bestaat er naast het lymfoedeem ook een verminderde bewegingsmogelijkheid in het operatiegebied. Ook kan de spierkracht afgenomen zijn, mede door het lymfoedeem. Door de oefeningen die je krijgt van jouw oedeemfysiotherapeut kun je de functie van je ledemaat verbeteren.
Ademtherapie
Specifieke oefeningen met betrekking tot het verbeteren van de ademhaling, verbeteren de afvoer van lymfvocht.
Voorlichting
Je wordt voorgelicht over huidverzorging, voeding, preventie en zelfhulp. Dit zijn zaken waarmee je zelf aan de slag kunt gaan. Tevens word je begeleid in het opbouwen van je dagelijkse activiteiten.
Lymftaping
Hierbij wordt gebruik gemaakt van een specifieke tape, die de huid feitelijk iets optilt waardoor de onderhuidse circulatie verbetert en de afvoer van lymfvocht beter verloopt.
Aanleren van zelfmanagement
Ter aanvulling op de therapie word je (indien mogelijk) geleerd jezelf te masseren, te bandageren en/of te tapen. Daarnaast krijg je oefeningen mee om de ontstane verbeteringen te onderhouden of verder te vergroten. Beweeg! Oefenen helpt je om zo snel mogelijk weer in het dagelijks ritme te komen en de afvoer van het vocht te verbeteren.
Zij richten zich als fysiotherapeut specifiek op de klachten bij kankerpatiënten. Deze problemen kunnen het gevolg zijn van de aandoening zelf of van de medische behandeling. Denk hierbij onder andere aan spanningsklachten, pijn, fibrose, huidveranderingen, contracturen, verminderde mobiliteit, verstoorde lichaamsbeleving, verminderde spierkracht, conditieverlies, spanning, ademhalingsproblemen en vermoeidheid.
HIerdoor kunnen er problemen ontstaan in het uitvoeren van dagelijkse activiteiten, werk en/of hobby’s.
De doelen van de therapie liggen bij het herwinnen van de verloren of verminderde kwaliteit van leven of het handhaven ervan.